ایران جزو غنی‌ترین کشورهای جهان از نظر ذخایر معدنی بوده و ثروت عظیمی را در دل خود جای داده‌است. کشور ما دارای 7 درصد کل مواد معدنی و ذخایر اثبات‌شده فلزی و غیرفلزی است که حجم آن‌ها 55 میلیارد تن تخمین زده می‌شود. همچنین براساس گزارش سازمان زمین‌شناسی آمریکا، ایران دارای بزرگترین ذخایر روی، دومین ذخایر مس، دوازدهمین ذخایر سنگ آهن و دهمین ذخایر اورانیوم است.
بخش معدن و صنایع معدنی از جمله مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور ماست که رشد آن می‌تواند به عنوان محرکه‌ای اقتصادی، نقش قابل توجهی در توسعه اقتصادی داشته‌باشد. در واقع بخش معدن می‌تواند با ایجاد ارزش افزوده، اشتغال، تقویت کارآفرینی و افزایش درآمدهای مالیاتی، نقش مستقیم در رشد اقتصادی داشته باشد. هنگام بحث درباره وضعیت صنعت معدن در کشور با سوالات مختلفی روبرو می‌شویم. یکی از مهم‌ترین سوالات این است که کدام استان بیشترین معادن فعال را در کشورمان دارد. همچنین سوالات دیگری پیرامون میزان ارزش افزوده، میزان اشتغال‌زایی و مقدار ذخایر معادن مهم مطرح می‌شود. ما در این مطلب قصد داریم به سوالات فوق براساس آخرین آمارهای موجود پاسخ دهیم.
مهم‌ترین معادن ایران
ایران با حدود 1 درصد جمعیت جهان، بیش از 7 درصد از کل ذخایر معدنی دنیا را در اختیار دارد و البته بسیاری از ذخایر هنوز توسعه نیافته‌اند. براساس آمار موجود حدود 57 درصد از منابع معدنی کل کشور در ده استان خراسان رضوی، فارس، سمنان، مرکزی، اصفهان، کرمان، آذربایجان شرقی، یزد، خراسان جنوبی و آذربایجان غربی قرار دارد. مس سرچشمه، معدن سنگ آهن، سنگان، معدن روی مراغه، گل‌گهر سیرجان و روی انگوران از جمله معادن مهم در ده استان فوق هستند.
خراسان رضوی؛ دارای بیشترین معادن فعال کشور
آمار تعداد معادن ایران به تفکیک استان نشان می‌دهد که استان خراسان رضوی با برخورداری از 598 معدن، بیشترین تعداد معادن فعال کشور را دارد و رتبه نخست را در بین استان‌ها به خود اختصاص داده‌است. این استان با داشتن منابع معدنی غنی و گستردگی جغرافیایی، سهم قابل توجهی در صنعت معدن کشورمان دارد.
در کل حدود 46 درصد معادن فعال ایران در استان‌های خراسان رضوی، فارس، کرمان، اصفهان، آذربایجان شرقی، مرکزی و یزد واقع شده‌اند. سهم معادن این استان‌ها از نظر اشتغال 68 درصد و از نظر ارزش افزوده حدود 91 درصد است.
براساس آمار استان‌های کوچکی مانند گیلان و ایلام به ترتیب با 50 و 49 معدن، کمترین معادن را دارند که با محدودیت منابع طبیعی و مساحت جغرافیایی آن‌ها مرتبط می‌باشد.
معدن فیروزه نیشابور؛ قدیمی‌ترین در جهان
استان خراسان رضوی به عنوان مالک بیشترین منابع معدنی کشور، معادن متنوعی دارد که مواد معدنی خروجی آن‌ها در صنایع مختلف به کار می‌روند. اما معروف‌ترین معدن موجود در این استان، معدن فیروزه شهر نیشابور است که قدیمی‌ترین معدن سنگ فیروزه جهان به شمار می‌رود.
معدن فوق از 2000 سال پیش تا کنون فعال بوده‌است و با ذخیره 9 هزار تن و ظرفیت تولید سالانه 19 تن، یکی از غنی‌ترین معادن سنگ فیروزه جهان به شمار می‌رود.
معادن استان کرمان بیشترین تعداد شاغل را دارد
با وجود اینکه استان خراسان رضوی دارای بیشتر تعدادِ معادن فعال در کشور است. اما بیشترین تعداد شاغل و بالاترین ارزش افزوده متعلق به معادن استان کرمان می‌باشد. استان کرمان با بیش از ۳۰ هزار نفر نیروی کار در حوزه معدن، بیشترین میزان اشتغال معادن را در کشور به خود اختصاص داده‌است و البته این آمار شامل معادن دولتی و خصوصی می‌باشد.
ارزش افزوده بخش معدن نیز در استان کرمان حدود ۱۰۹ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود که حدود ۵ درصد از کل ارزش افزوده معادن کشور را تشکیل می‌دهد.
استان یزد هم سهم قابل‌توجهی از ارزش افزوده معدنی دارد. این استان همراه با کرمان، بیش از ۷۰ درصد کل ارزش افزوده معادن کشور را به خود اختصاص می‌دهند.
صنایع معدنی نیازمند برنامه‌ریزی استراتژیک است
با وجود برخی پیشرفت‌ها همچنان از بخش بزرگی از ظرفیت و پتانسیل معادن غنی در استان‌های مختلف استفاده نمی‌شود. در حال حاضر صنایع معدنی گرفتار چالش‌های متعددی است که عمدتا ناشی از ضعف در زیرساخت‌ها، فناوری‌های قدیمی و پیچیدگی‌های قانونی هستند. بسیاری از معادن کشور به دلیل نبود جاده‌های مناسب، خطوط ریلی، تأمین انرژی و آب کافی با مشکل در بهره‌برداری و حمل‌ونقل مواد معدنی مواجه هستند. از سوی دیگر، استفاده از ماشین‌آلات فرسوده و تکنولوژی‌های قدیمی موجب کاهش بهره‌وری و افزایش هزینه‌های تولید شده‌است.
بهره‌برداری بهینه از ذخایر معدنی عظیم در کشور نیازمند برنامه‌ریزی‌های دقیق و سرمایه‌گذاری مناسب است. تا هم از نظر اقتصادی و هم از نظر زیست‌محیطی، توسعه پایدار در این حوزه حاصل شود. با توسعه این صنایع می توان به کاهش نرخ بیکاری و افزایش درآمدهای ارزی از طریق صادرات در این بخش امیدوار بود. برای بهره برداری کامل از پتانسیل های صنایع معدنی، نیازمند اصلاحات ساختاری وسیع و حمایت های دولتی هستیم.
بدون دیدگاه